14 lis Astrid Lindgren – na czym polega fenomen jej dorobku literackiego?
Dziś przypada 109 rocznica urodzin Astrid Lindgren – szwedzkiej autorki dziecięcej literatury. Chyba nie ma osoby na świecie, która nie zetknęła się z jej twórczością, chociażby w wersji filmowej. Jej książki w ogóle się nie starzeją, a bohaterowie wciąż stają się ulubieńcami kolejnych pokoleń. Na czym polega ten fenomen? Może na tym, że pokazywała świat z perspektywy dzieci ? A może też dlatego, że pisała „od serca”, po prostu dla siebie ? A może dlatego, że pozwalała dzieciom być sobą, a one tego właśnie pragną najbardziej, niezależnie od czasów i szerokości geograficznej ? Jedno jest pewne: warto sięgnąć do jej opowiadań, bo niosą ze sobą wiele ponadczasowych prawd, bawią, uczą i wzruszają dając przepis na szczęśliwe dzieciństwo
Książki Astring Linngren zdobyły ogromną popularność i są dostępne do dziś w księgarniach na całym świecie. Spod jej pióra wyszło 120 tytułów, przetłumaczono je na 91 języki. Przykładowo Dzieci z Bullerbyn, które pierwszy raz wydano w 1957 roku, sprzedano do dziś w ponad milionie egzemplarzy. Jej twórczość jest zróżnicowana gatunkowo i adresowana do dzieci w różnym wieku – opowiadania, bajki, książeczki obrazkowe, pisała także scenariusze do filmów (pewnie mało kto wie, ale współczesny kryminał-thriller „Dziewczyna z tatuażem” to właśnie scenariusz jej autorstwa !), przedstawień teatralnych i spektakli. Dziś na całym świecie istnieją ulice, szpitale, placówki oświatowe nazwane jej imieniem. Na przestrzeni lat stała się laureatką praktycznie wszystkich dostępnych nagród, jakie może otrzymać autor literatury dziecięcej, wśród nich: medal Hansa Christiana Andersena, Złoty Medal Akademii Szwedzkiej, Pokojowa Nagroda Związku Księgarzy, Nagroda im. Janusza Korczaka. Nie otrzymała jedynie Nagrody Nobla, choć wielokrotnie temat jej osoby był wymieniany w kontekście „potencjalnie nominowanej” do tego wyróżnienia.
Mój osobisty „numer 1” to nieśmiertelna „ Pippi Langstrupf „(Pończoszanka) –urocza, niesforna, dziewczynka o marchewkoworudych włosach splecionych w dwa odstające warkoczyki i mnóstwem piegów. Była absolutnym zaprzeczeniem tego, co przez wieki uznawano za „dobre wychowanie”. Dziewięciolatka w przykrótkiej, połatanej sukience, opadających pończochach i dużo za dużych czarnych butach. Mieszka całkiem sama, jedynie z małpką Panem Nilssonem i koniem, w Willi Śmiesznotce w małym miasteczku (jej mama nie żyje, a tata, kapitan Pończocha, zaginął na morzu). Jednak Pippi, najsilniejsza dziewczynka na świecie z torbą pełną złotych monet, doskonale sobie radzi bez pomocy, ignorując bądź odrzucając wszelkie próby ingerencji w jej życie: czy to umieszczenia jej w domu dziecka, czy zmuszenia do chodzenia do szkoły. Jej zachowanie i wypowiedzi często obnażają hipokryzję dorosłych, dbających bardziej o zewnętrzne pozory niż wyższe wartości. Gwiżdże sobie na zasady i konwenanse świata dorosłych. Sama Pippi, mimo ciągle popełnianych niezręczności i skłonności do opowiadania niestworzonych historii, zawsze kieruje się dobrem innych, spiesząc na ratunek słabszym i poszkodowanym
Lista bestsellerów jest znacznie szersza, wymienię tylko kilka;
Lotta z ulicy Awanturników: Lotta to pięciolatka, która mieszka w żółtym domu przy ulicy Awanturników z mamą, tatą, starszym rodzeństwem i Niśkiem (niedźwiedziem prosięcym). Lotta ma „tak zwany charakterek” i nie waha się go użyć, kiedy przyjdzie jej na to ochota. Lindgren genialnie wczuła się w świat spraw i problemów małej dziewczynki. Wspaniale też pokazała rolę rodzica, który pozwala dziecku na zdobywanie nowych doświadczeń i poczucie konsekwencji swojego zachowania, ale w potrzebie zawsze jest gotowy do pomocy (patrz pedagogika Montessori)
Dzieci z Bullerbyn: co sprawia, że dzieci w XXI wieku chcą czytać o tym, jak bawili się ich rówieśnicy na szwedzkiej wsi ponad 60 lat temu? Astrid w tej książce opisała w dużej mierze własne dzieciństwo, które wspominała tak: „Bawiliśmy się i bawiliśmy, cud , że nie zabawiliśmy się na śmierć”. Lisa, Lasse, Bosse, Anna, Britta i Olle to najlepsza paczka przyjaciół, jaką można sobie wymarzyć, a ich przygody to recepta na tak zwane szczęśliwe dzieciństwo: dużo wolności, swobody i zabawy, towarzystwo rówieśników i poczucie bezpieczeństwa. W Polsce lektura obowiązkowa w Szkole Podstawowej.
Bracia Lwie serce; Astrid Lingren powiedziałą kiedyś „wierzę, że dzieci potrzebują pocieszeni”. I o tym jest ta książka, trochę taka bajko- terapia. Bohaterami są dwaj bracia: Jonatan i śmiertelnie chory Karol. Jonatan ginie w pożarze domu, ratując młodszego braciszka. Karol, zwany Sucharkiem udaje się w ślad za nim do zaczarowanej krainy Nangijali, której adres zostawiła mu na oknie biała gołębica. Trudno znaleźć bardziej wzruszającą książkę. Poruszenie tematu spraw ostatecznych, choroby i śmierci w książce dla dzieci to dowód na to, że Astrid Lindgren traktowała swoich czytelników naprawdę poważnie.
Emil ze Smalandii. Tu porusza zupełnie inną tematykę w porównaniu do poprzedniej propozycji; przygody Emila były są tak zabawne, że czytelnik pęka ze śmiechu. Mały łobuz z blond czupryną i wyglądem aniołka twierdził, że nie płata żadnych figli, że one mu się po prostu zdarzają. Jego ojciec, kiedy zamykał go kolejny raz za karę w drewutni, miał chyba inne zdanie… Podobno pierwowzorem postaci Emila był ojciec Astrid, Samuel Ericsson, który często opowiadał jej o swoich przygodach z lat dziecięcych.
Madika z Czerwcowego Wzgórza Jak w wielu książkach, tak i tutaj autorka odwołuje się do swojego życia; pierwowzorem tytułowej bohaterki była najlepsza przyjaciółka Astrid z czasów dzieciństwa? Madice „pomysły lęgną się w głowie szybciej, niż prosię zdąży mrugnąć”. I taka podobno była prawdziwa Anne-Marie Ingeström – nic dziwnego, że Astrid akurat z nią się zaprzyjaźniła… Pierwowzorem Lisabet była młodsza siostra pisarki, Stina. Książka o przygodach Madiki i jej siostry jest pełna wesołych przygód, jak inne książki pisarki, ale nie jest już taka sielska w odbiorze. Do dziecięcego świata wkradają się czasem problemy i smutki ze świata dorosłych.
Ronja, córka zbójnika
To ostatnia powieść pisarki, napisana w 1981 roku, opowiada o przygodach odważnej, samodzielnej i zbuntowanej zbójnickiej córki Ronji. Tytułowa bohaterka, to takie „dziecko lasu”. Ronja zaprzyjaźnia się z synem herszta wrogiej bandy Birkiem i razem przeżywają mnóstwo przygód. Po kilkakrotnym, wzajemnym uratowaniu sobie życia zaczynają czuć do siebie miłość i stają się bratem i siostrą. Ojciec Ronji dowiedziawszy się o tej miłości wyrzeka się córki. Ronja i Birk uciekają z domu i postanawiają zamieszkać w Niedźwiedziej Grocie. Wkrótce rodziny godzą się i łączą dwie bandy w jedną. To opowieść o odwadze, buncie, przyjaźni, miłości i pokonywaniu przeszkód. Czyli o tym, co najważniejsze.
mbg
Źródło: częściowo Wikipedia
